Σάββατο 31 Οκτωβρίου 2020

Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Συνέντευξη της νέας αναπληρώτριας διευθύντριας του Μουσείου Δρ. Αγγελικής Κουκουβού


Γράφει η Μάγδα Καραγιαννιώτου – Μυστικού
Δημοσιογράφος-Εκπρόσωπος F.I.J.E.T
Εικαστικός Συντάκτης
Δημοσιεύτηκε στην
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΔΗΜΟΠΡΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΛΕΙΣΤΗΡΙΑΣΜΩΝ
29 Οκτωβρίου 2020


Από την εκθεσιακή ενότητα ο Χρυσός των Μακεδόνων

Στην καρδιά της Θεσσαλονίκης απέναντι από την ΔΕΘ (Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης) στο λαμπρό αρχιτεκτόνημα του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού και ιστορικό διατηρητέο μνημείο νεότερης κληρονομιάς εδρεύει το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης από το 1962 έως σήμερα. Εδώ στεγάζεται μία μοναδική συλλογή αρχαιοτήτων του μακεδονικού χώρου που η συγκρότησή της ξεκίνησε αμέσως μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912, και σήμερα αριθμεί 50.000 περίπου αντικείμενα.
Την πρόσοψή και γενική είσοδο του μουσείου αποτελεί το επεκτεινόμενο στέγαστρο του κτιρίου που λειτουργεί και ως η πρώτη εικόνα προϊδεασμού με τα εξαιρετικά ανάγλυφα στις δύο μαρμάρινες λαξεμένες σαρκοφάγους, που απεικονίζουν τον Ορφέα να μαγεύει με την κιθάρα τα ζώα, Αμαζόνες σε μάχη, αλλά και άλλα μυθολογικά θέματα που προαναγγέλλουν το πανόραμα της ιστορίας και της δόξας του πολιτισμού που γεννήθηκε στον βορειοελλαδικό χώρο της Μακεδονίας και παρουσιάζεται στο εσωτερικό του μουσείου.

Ο κρατήρας του Δερβενίου

Τα εκθέματα του Μουσείου χρονολογικά ξεκινούν από την Απώτερη Προϊστορία, πριν από την εμφάνιση του ανθρώπου, με εκμαγεία κρανίων του Μακεδονικού Ουρανοπίθηκου και συνεχίζονται με την Παλαιολιθική Εποχή (350.000-10.000 π.Χ.) και το αντίγραφο του κρανίου του Σπηλαίου των Πετραλώνων (200.000 π.Χ.).

Στη συνέχεια πτυχές της καθημερινής ζωής της προϊστορικής Μακεδονίας ξεδιπλώνονται μέσα από θεματικά σύνολα. Το ταξίδι στον χρόνο συνεχίζεται μέσα από την παρουσίαση 11 οικισμών της Εποχής του Σιδήρου (1100-700 π.Χ.), οικισμοί που σηματοδοτούν μια νέα εποχή που θα οδηγήσει προς τη γένεση των πόλεων. Η ενότητα «Στη Μακεδονία από τον 7ο αι. π.χ. ως την ύστερη αρχαιότητα» αναπτύσσεται μέσα από οκτώ θεματικά σύνολα που παρουσιάζουν ευρήματα από την εποχή της δημιουργίας του μακεδονικού βασιλείου. Επιλεγμένα αντικείμενα από ανασκαφές στην Κεντρική Μακεδονία (νομοί Θεσσαλονίκης, Πιερίας, Κιλκίς και Χαλκιδικής) φέρνουν στο προσκήνιο διαφορετικές όψεις του μακεδονικού βίου, αντανακλούν το κλέος, τη δύναμη των Μακεδόνων ηγεμόνων και φανερώνουν την πολιτική ισχύ του βασιλείου στα χρόνια της ακμής του στα πέρατα της οικουμένης.

Στην έκθεση που αφιερώνεται στη Θεσσαλονίκη, μια αφήγηση που συνδυάζει τοπογραφικές και θεματικές ενότητες επιτρέπει στον επισκέπτη να συνδέσει σημαντικά μνημεία και επιλεγμένα αντικείμενα με τις λειτουργίες του αστικού χώρου, την πολιτική, κοινωνική και οικονομική πνευματική ζωή της πόλης. Παράλληλα προβάλλονται άγνωστες πτυχές της ιστορίας και αναδεικνύονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Θεσσαλονίκης, πολλά από τα οποία ανιχνεύονται έως τις μέρες μας.

Εκθεσιακή ενότητα ο Χρυσός των Μακεδόνων

Τέλος, στην έκθεση «ο Χρυσός των Μακεδόνων», από τα πιο αγαπημένα σημεία επισκεπτών από όλο τον κόσμο, παρουσιάζονται πολύτιμα ευρήματα της Μακεδονίας. Η έκθεση αναδεικνύει το υψηλό τεχνολογικό, καλλιτεχνικό και αισθητικό επίπεδο των τοπικών εργαστηρίων, ενώ παράλληλα παρουσιάζει τις ταφικές πρακτικές και την ιδεολογία των αρχαίων Μακεδόνων.

Οι αίθουσες του μουσείου με τη σύγχρονη και μελετημένη παρουσία ιστορικών αναφορών και αντικειμένων οδηγούν τον επισκέπτη στις περιόδους αναφοράς με επίκεντρο την Μακεδονία και την πόλη της Θεσσαλονίκης ως μητροπολιτικό κέντρο. Τη σύγχρονη προσέγγιση των ευρημάτων αναδεικνύει ο ωραίος θεματικός καταμερισμός χρονολογικά με την αρχιτεκτονική τους προβολή σε μια άνετη και εκλεπτυσμένη εικόνα μουσείου. Τους επισκέπτες από όλο τον κόσμο καλωσορίζει το ενημερωτικό φυλλάδιο των εκθέσεων, διαθέσιμο σε 20 γλώσσες από τα φινλανδικά και τα εβραϊκά, ως τα αραβικά και τα κορεατικά!

Ανάμεσα στα περισσότερα από 2.000 εκθέματα ξεχωρίζουν μοναδικά αριστουργήματα όπως ο κρατήρας του Δερβενίου, ο Πάπυρος του Δερβενίου -το αρχαιότερο βιβλίο της Ευρώπης και η πρώτη ελληνική εγγραφή το 2015 στον κατάλογο «Μνήμη του Κόσμου» της UNESCO-, η μεγαλύτερη συλλογή χρυσών στεφανιών στον κόσμο, πολύτιμα διαδήματα και άλλα κοσμήματα. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει και άλλα αντικείμενα λιγότερο γνωστά στο κοινό, ωστόσο, μοναδικής αισθητικής και αρχαιολογικής σημασίας, όπως την Αφροδίτη Frejus (2ος αι. μ.Χ.), από τα καλύτερα ρωμαϊκά αντίγραφα ενός διάσημου έργου της κλασικής εποχής, πιθανότατα του γλύπτη Αλκαμένη, την τριάδα των θεοτήτων του ιερού των Αιγυπτίων θεών της πόλης με το ιερό ζευγάρι της Ίσιδας και του Σάραπι (εξελληνισμένη μορφή του Αιγύπτιου θεού των νεκρών Όσιρι) και τον γιο τους, Αρποκράτη, τα χάλκινα κράνη, τις χρυσές μάσκες και τα βαρύτιμα κοσμήματα από το νεκροταφείο της Σίνδου (τέλη του 6ου αι. π.Χ.), την εντυπωσιακή μαρμάρινη θύρα από τον μακεδονικό τάφο που βρέθηκε στην Αγία Παρασκευή Θεσσαλονίκης (τέλος 4ου αι. π.Χ.) , τις μαρμάρινες ζωγραφιστές κλίνες από την Ποτίδαια Χαλκιδικής (τέλος 4ου αι. π.Χ.) και άλλα πολλά .Τέλος, από το 2017 στο προστώο του μουσείου φιλοξενούνται τα πιστά αντίγραφα των πεσσών της Στοάς των Ειδώλων, γνωστής ως Las Incantadas (= οι Μαγεμένες), μιας ρωμαϊκής κιονοστοιχίας που βρισκόταν στην περιοχή της Αρχαίας Αγοράς της Θεσσαλονίκης.

Ευρήματα από το αρχαϊκό νεκροταφείο της Σίνδου στην εκθεσιακή ενότητα Μακεδονία.
 

Η Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Δρ. Αγγελική Κουκουβού θα δώσει απαντήσεις σε θέματα που ενδιαφέρουν τους επισκέπτες του Μουσείου αλλά και όσους θέλουν να γνωρίσουν περισσότερα για τη λειτουργία και τη δυναμική αυτού του χώρου που αποτελεί θυρίδα ασφαλείας των ντοκουμέντων του πολιτισμού και της ιστορίας μας.


Ερώτηση: Τι σημαίνει για εσάς το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης;

Απάντηση: Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης είναι ένα από τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας και το θεωρώ μεγάλη τιμή να δουλεύω σε αυτό. Εργάζομαι ως αρχαιολόγος στο Υπουργείο Πολιτισμού από το 1993, και στο ΑΜΘ ήρθα το 2003 μια σημαντική χρονιά για τη λειτουργία του. Ήταν μια ευτυχής συγκυρία, γιατί για τα επόμενα τρία χρόνια μέχρι το 2006 προετοιμαζόταν η μεγάλη επανέκθεση του Μουσείου που ακολούθησε την ανακαίνιση και τον εκσυγχρονισμό του κτιρίου. Αυτά τα χρόνια ήταν ένα μεγάλο σχολείο: μια μεγάλη δυναμική διεπιστημονική ομάδα ολοκληρώσαμε το έργο της επανέκθεσης. Η έκθεση αυτή, που ενσωμάτωσε πολλές καινοτομίες που δεν είχαν προηγούμενο σε ελληνικά μουσεία, συνεχίζει να είναι και σήμερα σύγχρονη και φιλική σε κάθε επισκέπτη. Βασικός της στόχος δεν ήταν να εντυπωσιάζει μόνο με τα εκθέματά της αλλά με μια νέα προσέγγιση που εστιάζει στον άνθρωπο και τα ενδιαφέροντα των επισκεπτών δημιουργεί τις προϋποθέσεις μιας εμπειρίας αναζήτησης της γνώσης. Με αφετηρία και πρόκληση τις μόνιμες εκθέσεις, συνεχίσαμε τα επόμενα χρόνια και μέχρι σήμερα αναζητούμε με συνέπεια να προσφέρουμε ένα μουσείο για όλους που να ανταγωνίζεται επάξια τα μεγάλα μουσεία της Ευρώπης και όλου του κόσμου.


Ερώτηση: Μπορεί το Μουσείο να αγκαλιάσει το ενδιαφέρον της ιστορίας της Κεντρικής Μακεδονίας μέσα από τα εκθέματα και γεγονότα της; Πώς θα μπορούσε να επεκταθεί;

Απάντηση: Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το αρχαιότερο Μουσείο της Μακεδονίας, αποτελεί τη ζωντανή ιστορία της αρχαιολογικής υπηρεσίας από την ίδρυσή της το 1912 έως σήμερα. Η μακρά ιστορία του, η αναγνώριση του ρόλου που έχει διαδραματίσει έως σήμερα, αλλά και η συμβολική για την Ελλάδα σημασία του ήταν οι κύριοι λόγοι που αυτό αυτονομήθηκε με Προεδρικό Διάταγμα το 2001 ως ανεξάρτητη περιφερειακή υπηρεσία του ΥΠΠΟΑ. Ως ένα τέτοιο Μουσείο, το ΑΜΘ δεν μπορεί να αποτελεί απλώς ένα μουσείο πόλης αλλά εξυπηρετεί την ανάγκη διεθνούς προβολής της ιστορίας και του πολιτισμού της αρχαίας Μακεδονίας με συλλογές που περιλαμβάνουν αρχαιότητες από όλο τον μακεδονικό χώρο και συνιστούν τεκμήριο της διαχρονικής ιστορίας του Μουσείου που είναι άμεσα συνυφασμένη με την ιστορία του μακεδονικού χώρου.

Η θύρα του μακεδονικού τάφου την Αγία Παρασκευή Θεσσαλονίκης


Ερώτηση: Ποια η άποψή σας για τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα του Μουσείου από μικρούς και μεγάλους;

Απάντηση: Η αύξηση της επισκεψιμότητας είναι ένα δύσκολο επίτευγμα που επιτεύχθηκε σταδιακά και με προσπάθεια όλα αυτά τα χρόνια. Βασίστηκε σε μια έντονη δραστηριότητα που είχε στον πυρήνα της έναν στρατηγικό σχεδιασμό για το μέλλον που τον ακολουθεί απαρέγκλιτα από το 2006 και εξής. Ο σχεδιασμός αυτός, σε πλήρη εναρμόνιση με τον νέο ρόλο των μουσείων στον 21ο αιώνα, περιλαμβάνει: μελέτη και στοχευμένη έρευνα, καινοτόμα εργαλεία στην προστασία και τη συντήρηση, τολμηρό εκθεσιακό πρόγραμμα με τακτική διοργάνωση μεγάλων περιοδικών αρχαιολογικών και εικαστικών εκθέσεων, συνεργασίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, επικοινωνιακές δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα χωρίς αποκλεισμούς, ενσωμάτωση των δυνατοτήτων που προσφέρει ο ψηφιακός κόσμος. Με δύο λόγια επιλέγουμε την εξωστρέφεια και τον συνεχή επαναπροσδιορισμό των τακτικών μας για να ανταποκρινόμαστε στις προκλήσεις του σήμερα.

Ερώτηση: Οι ξένοι όπως και έλληνες επισκέπτες έχουν την δυνατότητα να περιηγηθούν το Μουσείο με ηλεκτρονικό τρόπο μέσα από την ψηφιοποίηση των εκθεμάτων;

Απάντηση: Η δυνατότητα του κοινού για ψηφιακή περιήγηση στα μουσεία αποτελεί εδώ και καιρό στόχο των μουσείων, πόσο μάλλον τώρα, με τις καινούργιες συνθήκες που έχει δημιουργήσει η πανδημία του COVID-19. Η επιδίωξη αυτή αποτελεί προτεραιότητα του ΑΜΘ για αυτό και στην ιστοσελίδα του υπάρχει παρουσίαση σημαντικών εκθεμάτων του στα ελληνικά και αγγλικά. Επίσης εκθεσιακά αντικείμενα αλλά και αντικείμενα των αποθηκών γίνονται προσιτά στο κοινό κάθε μήνα, μέσα από μια αναλυτική παρουσίασή τους στην ιστοσελίδα μας με τίτλο: «Το έκθεμα του μήνα». Η άρτια διαδικτυακή παρουσίαση του ΑΜΘ δίκαια απέσπασε πρόσφατα από τον αγγλόφωνο οδηγό της LIFO για τα ελληνικά μουσεία «Τhe Greek museums – A guide for visitors» τις πιο θετικές κριτικές με το σχόλιο:«its website is definitely – without exaggeration- the best website of a public Greek Museum».

Ερώτηση: Μπορεί το Μουσείο να είναι πόλος έλξης για την τουριστική ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης και ευρύτερα;

Απάντηση: Είναι βέβαιο ότι μια βιώσιμη και υπεύθυνη τουριστική ανάπτυξη με καινοτόμο χαρακτήρα είναι ένας από τους σημαντικότερους στόχους για όλες τις χώρες που έχουν σημαντική πολιτιστική και φυσική κληρονομιά. Σήμερα ο αντίκτυπος του Μουσείου ως ένας από τους πιο αξιόπιστους θεσμούς της κοινωνίας των πολιτών έχει γίνει ευρέως αποδεκτός. Ο ρόλος των μουσείων στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού είναι κρίσιμος και γεμάτος ευκαιρίες. Σε αυτό το πλαίσιο το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης θέλει και μπορεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα δημιουργώντας γέφυρες ανάμεσα στον πολιτισμό και τον αειφόρο και υπεύθυνο τουρισμό, προσφέροντας ποιοτικές εμπειρίες και ενισχύοντας την οικονομία των τοπικών κοινωνιών.

Κλίνες Ποτίδαιας

Ερώτηση: Σήμερα υπάρχει το πρόβλημα του COVID-19 πόσο έχει επηρεάσει την λειτουργία του Μουσείου;

Απάντηση: Ο COVID-19 έθεσε σε δοκιμασία όλη την κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο και φυσικά και τους πολιτιστικούς οργανισμούς. Τα Μουσεία βασίζονται στο κοινό τους, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας τους και λαμβάνουν συνεχή ανατροφοδότηση από αυτό. Οι εκθέσεις και οι δράσεις σε όλα τα επίπεδα προσφέρουν μια συνολική εμπειρία στον επισκέπτη που δεν μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί. Με αυτή την έννοια τα κλειστά μουσεία το διάστημα της ολιγόμηνης καραντίνας ήταν μεγάλο πλήγμα για τον πολιτισμό. Ταυτόχρονα, οι νέες συνθήκες αποτέλεσαν μια πρόκληση που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε χωρίς καθυστέρηση. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης έπρεπε να προσεγγίσει με άλλο τρόπο το κοινό που λόγω των συνθηκών έμενε αναγκαστικά σπίτι. Θέλοντας λοιπόν να κρατήσει επαφή με τους φίλους και επισκέπτες του άνοιξε τα δικά του ψηφιακά παράθυρα επικοινωνίας με τους πολίτες σχεδιάζοντας μια σειρά διαδικτυακών δράσεων που συνδέουν το χθες με το σήμερα. Οι δράσεις με τίτλους, «Ολα στον χρόνο αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν», «Η ποίηση στο σχήμα των πραγμάτων» και «Διασκεδάζουμε παίζοντας» κέρδισαν το ενδιαφέρον των παλιών και νέων, μικρών και μεγάλων, διαδικτυακών επισκεπτών του που ανταποκρίθηκαν συμμετέχοντας δυναμικά! Για περισσότερες πληροφορίες σας προσκαλούμε όλους να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας (www.amth.gr).

Οι θεότητες του ιερού των Αιγυπτίων θεών  της θεσσαλονίκης

Ερώτηση: Ποια τα προγράμματα του Μουσείου για τη γνώση και επιμόρφωση σε ειδικούς τομείς του Μουσείου;

Απάντηση: Εκτός από τα τακτικά εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές όλων των ηλικιών που προσφέρονται εντελώς δωρεάν, οργανώνονται και εργαστήρια για ενήλικες, όπως πρόσφατα το εργαστήριο χαρακτικής με αφορμή περιοδική έκθεση του μουσείου, πειραματικά εργαστήρια κεραμικής και ειδωλοπλαστικής, ενώ η διοργάνωση διαλέξεων από σημαντικές προσωπικότητες των επιστημών και των γραμμάτων μεταβάλλουν κάθε φορά το μουσείο σε δέκτη και πομπό των πνευματικών αναζητήσεων του καιρού μας.


Εκθεσιακή ενότητα_ Προϊστορική Μακεδονία
 

Ερώτηση: Το πωλητήριο του Μουσείου διαθέτει αντίγραφα των εκθεμάτων. Τι πρέπει να γνωρίζουν οι αγοραστές τους για τα αντικείμενα αυτά ώστε να τα αγοράζουν ως έργα τέχνης με αξία;

Απάντηση: Στο εκθετήριο-πωλητήριο του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων (ΤΑΠ), που λειτουργεί εντός του μουσείου, διατίθεται μεγάλος αριθμός αντικειμένων από τα οποία ο επισκέπτης μπορεί να επιλέξει προσωπικά ενθύμια και δώρα. Τα περισσότερα αντικείμενα αποτελούν αντίγραφα ή εμπνευσμένες εφαρμογές αντιπροσωπευτικών εκθεμάτων των ελληνικών μουσείων. Η παραγωγή τους γίνεται στα υψηλής τεχνογνωσίας εργαστήρια του ΤΑΠ, τα μόνα που κατασκευάζουν πιστοποιημένα ακριβή αντίγραφα αρχαίων τεχνουργημάτων, γεγονός που αποτελεί εγγύηση της ποιότητάς τους.

Χρυσό στεφάνι κισσού από τη μεγαλύτερη συλλογή χρυσών στεφανιών στον κόσμο

Ερώτηση: Οι φίλοι του Μουσείου πόσο βοηθούν στην επικοινωνία του Μουσείου με το κοινό; Πώς γίνεται κάποιος φίλος του Μουσείου;

Απάντηση: Ο σύνδεσμος των Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης αποτελεί έναν ανεκτίμητο συνοδοιπόρο στο έργο μας. Η συνδρομή του καλύπτει πληθώρα δράσεων: από τις πιο απλές λειτουργικές ανάγκες του μουσείου και την αγορά εξοπλισμού μέχρι μουσικές εκδηλώσεις, εκδόσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκθέσεις και πολλά άλλα! Ο Σύνδεσμος ιδρύθηκε το 1985 και σήμερα αριθμεί 500 δυναμικά μέλη αφοσιωμένα στο έργο του. Θα αποτελούσε μεγάλη χαρά και τιμή για μας να καλωσορίσουμε νέα μέλη που θα ενισχύσουν τις δράσεις του σημαντικού αυτού συλλόγου. Όσοι το επιθυμούν μπορούν να βρουν σχετικές πληροφορίες στον ιστότοπο http://www.friends-amth.gr και να επικοινωνήσουν με τον Σύνδεσμο στο friends.amth@culture.gr.

Οι Μαγεμένες στο  προστώο του ΑΜΘ

Ερώτηση: Οι εργαζόμενοι στα Τμήματα – Ζώνες του Μουσείου έχουν τη δική τους συμμετοχή στην εύρυθμη λειτουργία του. Μπορούμε με ειδικές ξεναγήσεις να δούμε από κοντά την λειτουργία κάποιων εξειδικευμένων εργασιών τους;

Απάντηση: Η ενημέρωση για το έργο των επιμέρους τμημάτων γίνεται συστηματικά εδώ και χρόνια στο πλαίσιο των ημερών της ετήσιας δράσης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, η οποία επιθυμεί να αναδείξει το πολυσχιδές έργο (ανασκαφικό, αναστηλωτικό, μουσειακό, εκπαιδευτικό) της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Στη διάρκειά της το μουσείο μυεί το κοινό στα μυστικά του: ανοίγει τα εργαστήριά του, συστήνει τις ποικίλες ειδικότητες που είναι απαραίτητες για την προστασία, τεκμηρίωση, συντήρηση, φύλαξη και ανάδειξη των αρχαιοτήτων, παρουσιάζει τα διαφορετικά στάδια προετοιμασίας των περιοδικών του εκθέσεων, εκθέτει τους προβληματισμούς του και συζητάει για τα μελλοντικά του σχέδια. Η συμμετοχή του κόσμου είναι αθρόα και εμείς αισθανόμαστε χαρούμενοι όταν ανοίγουμε στο κοινό χώρους στους οποίους δεν έχει πρόσβαση και αποκαλύπτουμε τα μυστικά μας! Η ενημέρωση για τις μέρες της δράσης γίνεται μέσω των ενημερωτικών δελτίων και της ιστοσελίδας μας.




Μάγδα Καραγιαννιώτου – Μυστικού
Δημοσιογράφος-Εκπρόσωπος F.I.J.E.T
Εικαστικός Συντάκτης



Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2020

Αναφορά στην ιστορία του κιμονό


Αναφορά στην ιστορία του κιμονό

Προλεγόμενες: Ιστορίες που ντύθηκε το σώμα


Γράφει η Μάγδα Καραγιαννιώτου – Μυστικού 
Δημοσιογράφος-Εκπρόσωπος F.I.J.E.T
Εικαστικός Συντάκτης
Δημοσιεύτηκε στην 
15 Οκτωβρίου 2020


Με την συνεργασία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης και οργάνωσης από την αναπληρώτρια Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Δρ. Αγγελικής Κουκουβού και την Αρχαιολόγο Στυλιάνα Γκαλινίκη, επιμελήτριας της έκθεσης «Προλεγόμενες: Ιστορίες που ντύθηκε το σώμα», έχουμε την ευκαιρία να αναγνώσουμε το Project στον εκθεσιακό χώρο του Μουσείου, στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων «Ιουλία Βοκοτοπούπου».


Η καλλιτέχνης Μαρία Παπατζέλου εμπνεύσθηκε, οργάνωσε και συμμετέχει ώστε να επικοινωνήσει την ελληνική κουλτούρα με την ιστορία της εθνικής Ιαπωνικής παράδοσης του Κιμονό ως ντοκουμέντο ιστορικής αναφοράς. Το κεντρικό έκθεμα της έκθεσης αυτής είναι το κιμονό της Μαρίας Παπατζέλου από χειροποίητο παλαιό χαρτί Washi μικτής τεχνικής, ως αναφορά της σύγχρονης τέχνης για την ομορφιά και ιδιαιτερότητα της πολιτισμικής κουλτούρας των Ιαπώνων.


Το κιμονό αυτό φοριόταν σε ειδικές τελετές του SINTO. Μεγάλα σε μήκος χειροποίητα (Obi) ζώνες από χειροποίητο χαρτί και φύλλο χρυσού της καλλιτέχνιδας Μαρίας Παπατζέλου αποτελούν συνέχεια της κεντρικής ιδέας του Κιμονό με πολύ εντυπωσιακή παρουσία, αναδεικνύοντας και την αξία της δικής τους αναφοράς για την ενδυμασία του κιμονό.

Στην εικαστική αυτή παρουσίαση έχουμε και την παρουσίαση ενός αυθεντικού κιμονό Παλτό Νύφης της δεκαετίας του 1920, από φυσικό μετάξι κεντημένο και ζωγραφισμένο στο χέρι. Η διακόσμησή του με το Ιαπωνικό πεύκο είναι κεντημένο με πράσινη κλωστή, συμβολίζοντας το καλοκαίρι και με κόκκινη μεταξωτή κλωστή, συμβολίζοντας το φθινόπωρο. «Matsu» σημαίνει περιμένοντας την ψυχή του θεού να κατέβει από τον ουρανό στα Ιαπωνικά. Το Obi (Ζώνη) παλαιό αυθεντικό χειροποίητο της περιόδου 1920 αποτελεί έκθεμα της συλλογικής αυτής παρουσίασης εικαστικού δρώμενου, από φυσικό μετάξι και τα χειροποίητα μοτίβα του με έντονα χρώματα και χρυσά, έχουν νόημα για τις γυναίκες που το φοράνε για να λάμπουν πάντα έντονα. Η ζώνη αυτή τοποθετείται στο «Furisode Kimono» το οποίο αποτελεί υψηλού κύρους φόρεμα για γυναίκες που δεν έχουν παντρευτεί και το μέγεθος του είναι τέσσερα μέτρα περίπου.
Για να κατανοήσουμε το πνεύμα της εικαστικής αυτής πρότασης είναι χρήσιμο να ακολουθήσουμε σύντομα την διαδρομή της εξέλιξης του κιμονό ως πολιτισμικό στοιχείο που έδωσε μέσα από την χρήση του ιδεολογικό και πολιτισμικό χαρακτήρα στον άνθρωπο.

Το κιμονό είναι παραδοσιακό ένδυμα και εθνικό φόρεμα της Ιαπωνίας σε σχήμα Τ και φοριέται με ζώνη Obi (όμπι) και κάλτσες Tabi (τάμπι).
Κατά την περίοδο Kofun (Κοφούν) (300-538) μ.χ. εισάγονται από την Κίνα για την Αυτοκρατορική αυλή και την ανώτερη τάξη της Ιαπωνίας ρούχα ένδυσης. Αυτά θα προϊδεάσουν τους Ιάπωνες ώστε για λόγους οικονομικούς να δημιουργήσουν δικά τους ενδυματολογικά στοιχεία, διακόπτοντας τις εισαγωγές από την Κίνα.


Κατά την διάρκεια της εποχής Heian (χεϊάν) (794-1193) μ.χ. (8ος-12ος) αιώνας οι Ιάπωνες εξελίσσουν το ένδυμα με την δική τους εθνική κουλτούρα. Κατά την περίοδο αυτή ξεκινά το Kosode (Κοσοντέ) ως εσώρουχο αλλά και για τον ύπνο άνδρα και γυναίκας κυρίως μεταξωτό. Σταδιακά το εσώρουχο εξελίχθηκε σε μεγάλο βαθμό και έδωσε τον σχετικό σχεδιασμό στην μεταγενέστερη εποχή του κιμονό. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου άλλαξε πολλές φορές αυτό το ένδυμα που φορούσαν μόνον οι αυλικοί και η ανώτερη οικονομικά τάξη.
Από την περίοδο Kamakura (καμακούρα) και μετά (1185-1333) μ.χ. και την επιβολή στρατιωτικής κυβέρνησης από τους Σαμουράι το κιμονό επιτρέπεται να φορεθεί από όλες τις τάξεις της κοινωνίας.

Στην συνέχεια κατά την περίοδο Edo (έντο) (1603-1867) μ.Χ., λόγω της καλής οικονομίας και του πολιτισμού, το κιμονό έχει την υποστήριξη όλων της αριστοκρατίας, των Σαμουράι, και της χαμηλότερης τάξης Chonin (Τσόνιν) έμποροι και τεχνίτες. Επηρεάζονται τα χρώματα και τα σχέδια διότι η τάξη Chonin (Τσόνιν) δεν έχει το δικαίωμα χρήσης των χρωμάτων μωβ, κόκκινο, χρυσό και απαγορεύονται τα πλούσια σχεδιαστικά μοτίβα. Τότε δημιουργείται νέα αισθητική κιμονό εκλεπτυσμένη, απλή και με ιδιαίτερο αισθητικό σχεδιασμό που έως και σήμερα επηρεάζει τόσο τα αυθεντικά κιμονό όσο και την ενδυματολογία στον κόσμο.


Την περίοδο Meiji (Μεϊτζί) (1868-1912) το άνοιγμα της Ιαπωνίας στο δυτικό εμπόριο μετά τον εγκλεισμό της περιόδου Εντο έχουμε την αντικατάσταση της ένδυσης με κιμονό στο σύνολο των Ιαπώνων σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Έτσι από το 1920 έως και το 1930 αντικατέστησαν το κιμονό σε πολλούς τομείς της ζωής τους.

Μετά τον μεγάλο σεισμό του Καντού το 1923 το κιμονό έγινε δημοφιλές με το όνομα Meisen (Μέϊσεν).
Την εποχή Meiji (Μέϊτζι) τα υλικά από το δυτικό εμπόριο όπως το μαλλί, και ο τρόπος βαφής με συνθετικές χρωστικές, οι ίνες ρεγιόν λόγω χαμηλού κόστους, έγιναν τα νέα δομικά στοιχεία του κιμονό σε μεγάλη κλίμακα. Τα σχέδια παραγωγής κιμονό ήταν και είναι δεδομένα ενώ ο ζωγραφικός σχεδιασμός των διακοσμητικών στοιχείων γίνεται με έντυπη αποτύπωση.
Τα σύγχρονα κιμονό τα συναντούμε συχνά σε πολυεστέρα, λόγω κόστους, όπως και σε φυσικό μετάξι με επένδυση βαμβάκι, μαλλί ή λινό με φιγούρα σατέν και υφαντό ύφασμα. Είναι κεντημένα στο χέρι ή είναι ζωγραφισμένα στο χέρι όπως και με τύπωμα σχεδίου. Σε κάθε περίπτωση αποτελούν έργα τέχνης.


Το Junihitoe (Τζουν χιτοε) είναι το πολυεπίπεδο ένδυμα για τις κυρίες της αυλής στην περίοδο Heian και αποτελείται από 12 στρώματα ρούχων με εσωτερικό το Kosode πρωτότυπο κιμονό. Το βάρος του φθάνει έως 20 κιλά και η διακόσμηση με μεγάλα μοτίβα και πολλούς συνδυασμούς χρωμάτων. Το συναντούμε ως αναπαραγωγή σε μουσεία, ταινίες, και φεστιβάλ. Χρησιμοποιείται κατά την στέψη του Αυτοκράτορα όπως το είδαμε στην στέψη του Αυτοκράτορα της Ιαπωνίας Ναρουχίτο, φορεμένο από την Αυτοκράτειρα Μασάκο την 1η Μαΐου 2019.



Μάγδα Καραγιαννιώτου – Μυστικού
Δημοσιογράφος-Εκπρόσωπος F.I.J.E.T
Εικαστικός Συντάκτης








Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 2020

Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

 Προλεγόμενες: 

Ιστορίες που ντύθηκε το σώμα
 Διεθνής συλλογική εικαστική δράση


Γράφει η Μάγδα Καραγιαννιώτου – Μυστικού 
Δημοσιογράφος-Εκπρόσωπος F.I.J.E.T
Εικαστικός Συντάκτης
Δημοσιεύτηκε στην 
5 Οκτωβρίου 2020




Έντυπο του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης για την Έκθεση Προλεγόμενες
Κείμενα της Αναπλ. Διευθύντριας Α.Μ.Θ. Αγγελικής Κουκουβού, της Αρχαιολόγου - Επιμελήτριας Έκθεσης Στυλιάνας Γκαλινίκη και της Δημοσιογράφου - Εικαστικού Συντάκτη Μάγδας Καραγιαννιώτου Μυστικού 


Το internationall art project «Προλεγόμενες, Ιστορίες που ντύθηκε το Σώμα», βασισμένο στην ιδέα των εικαστικών Μαρίας Παπατζέλου και Βάγιας Πολίτη για μια συλλογική, καλλιτεχνική διερεύνηση του θέματος των γυναικείων μυθολογικών αρχετύπων, παρουσιάζεται από 25/09/20 έως 15/11/20, στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων «Ιουλία Βοκοτοπούλου» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το οποίο στήριξε από την αρχή, την οργάνωση και προβολή της πρωτότυπης αυτής Εκθεσης.

Washi Κιμονό από χειροποίητο χαρτί της Μαρίας Παπατζέλου

Η εικαστική εγκατάσταση έχει ως αφετηρία δύο έργα των εικαστικών Μαρίας Παπατζέλου (Ελλάδα) και Βάγιας Πολίτη (Γαλλία), σε ένα ανοιχτό διάλογο μεταξύ τους και σε σχέση με τα μυθολογικά αρχέτυπα, όπως αυτά αναδύονται μέσα στην Ιστορία, σηματοδοτώντας τη γυναικεία παρουσία, ως ισχυρό σημείο αναφοράς στην οικουμενική της διάσταση. Η εξέλαση τους στον εκθεσιακό χώρο ολοκληρώνεται με τη φωτογραφική ματιά, του καλλιτεχνικού φακού του διακεκριμένου φωτογράφου Everett Kennedy Brown (Κυότο), του σκηνοθέτη και φωτογράφου Σταύρου Παρχαρίδη και του ερευνητή και συγγραφέα Masashi Nakamura (Κυότο).


Η καλλιτέχνης Μαρία Παπατζέλου με την πρωτότυπη κατασκευή ενός παραδοσιακού μυθικού Κιμονό, από χειροποίητο Ιαπωνικό χαρτί Washi και μιας ζώνης Οbi από χαρτί και φύλλα χρυσού, επιχειρεί να προβάλλει την βαθύτερη σχέση με τη γυναίκα που το ενδύεται. Το έργο της αποτελεί μια γέφυρα πολιτισμού, συνομιλώντας με το παρελθόν της κοινωνίας των Ιαπώνων έως την σύγχρονη εποχή και την αποδοχή του στον σύγχρονο κόσμο. Τα βαθιά ιστορικά του σύμβολα, ενυπάρχουν ως αναπόσπαστα σημεία αναφοράς της πνευματικότητας και της δύναμης της σχέσης των δύο φύλων.


Το χάρτινο Washi Κιμονό αποτελεί πρωτότυπη ιδέα της δημιουργού. Με έμπνευση από την Ιαπωνική Μυθολογία, ζωγράφισε μυθικά λουλούδια στο λευκό της αγνότητας, το μπλε του ουρανού και της θάλασσας και το χρυσό του αιώνιου και πολύτιμου. Το πολυσυλλεκτικά μοναδικό έργο της Μαρίας Παπατζέλου, αποτελεί μία ένδειξη της δύναμης της τέχνης, να δημιουργεί θυρίδες ασφαλείας για την συνέχεια της διαπολιτισμικής κουλτούρας.


Συνομιλώντας με το κιμονό, παρουσιάζεται ακριβώς απέναντι το καλλιτεχνικό βιβλίο «Το Κουτί της Πανδώρας», η έγγραφη αναφορά της εικαστικού Βάγιας Πολίτη. Εμπνευσμένο από την απαγορευμένη συλλογή του βιβλιόφιλου συλλέκτη Louis Medard «Περί κολάσεως των γυναικών», επιχειρεί έναν απολογισμό της γυναικείας ετερότητας, ανακυκλώνοντας αρχετυπικές εικόνες του θηλυκού από έργα της ιστορίας της τέχνης. Το βιβλίο τυπώθηκε σ’ ένα αντίτυπο με την μέθοδο της μονοτυπίας. Τα έργα του βιβλίου είναι 12 πρωτότυπες επικολλήσεις χειρωνακτικής και ψηφιακής επεξεργασίας.


Εκτίθενται και τρία ακόμη εικαστικά της βιβλία, μία ενότητα με τον τίτλο «Αφορισμοί», τα οποία παρουσιάζουν, μέσα από σχέδια και κείμενα της καλλιτέχνιδος, την γυναικεία επιθυμία για αυτοκαθορισμό ως παράπτωμα προς την κοινότητα. Το σώμα των αφορισμών κατασκευάστηκε με μια ιαπωνική μέθοδο αναδίπλωσης του χαρτιού και χρωματίστηκε με τσάι.


Συνέχεια της ιδιαίτερης αυτής εικαστικής συνομιλίας, αποτελεί η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση φωτογραφιών του Αμερικανού φωτογράφου και συγγραφέα διεθνούς εμβέλειας, Everett Kennedy Brown. Οι φωτογραφίες του συνδιαλέγονται αριστοτεχνικά, με την Ιαπωνική κουλτούρα, την ιστορία και την συνέχεια της στη σύγχρονη εποχή. Οι ατμοσφαιρικές εικόνες του αναπλάθουν το παλαιό με την οντότητα των σύγχρονων Ιαπώνων, ενδύονται την ιστορία τους, ενσωματώνοντας την πατίνα του χρόνου, χρησιμοποιώντας αρχαϊκές φωτογραφικές τεχνικές του παρελθόντος.
Ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης έχει την δυναμική της εικόνας του φακού και την τεχνική του απόλυτα συνδεδεμένη με την ιδεατότητα του προσανατολισμού σε ένα ανεξίτηλο παρελθόν, το οποίο βιώνεται ως συνέχεια του παρόντος και ενώνεται με το μέλλον.


Ο σκηνοθέτης και φωτογράφος Σταύρος Παρχαρίδης αφήνει το φωτογραφικό του στίγμα, παρουσιάζοντας το Κιμονό της Μαρίας Παπατζέλου να αιωρείται κινηματογραφικά, λουσμένο στο ελληνικό φως του δάσους Αμαδρυάς, Φιλύρου.


Ο Masashi Nakamura φωτογράφος, ερευνητής και συγγραφέας του «Ιαπωνικού κώδικα», συμμετέχει με μια φωτογραφία της εικαστικής εγκατάστασης του Κιμονό στο εσωτερικό του Ιστορικού Ναού Hougonji στα βουνά του Κυότο, την οποία επιμελήθηκε τον Απρίλιο του 2020 και με ένα ερευνητικό του κείμενο, σχετικά με το Washi Kιμονό και την Ιαπωνική κουλτούρα.

Η Εκθεση αυτή φέρει την Αιγίδα της Πρεσβείας της Ιαπωνίας στην Ελλάδα και την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης, συνεχίζοντας το ταξίδι της με επόμενο σταθμό το Kyoto International House το 2021 στην Ιαπωνία, αποδεικνύοντας έμπρακτα, πως η τέχνη αποτελεί στέρεη γέφυρα, η οποία ενώνει ιδέες και πολιτισμούς, ειδικά σε κρίσιμες περιόδους, όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο.



Μάγδα Καραγιαννιώτου – Μυστικού 
Δημοσιογράφος-Εκπρόσωπος F.I.J.E.T 
Εικαστικός Συντάκτης 






Χειροποίητο Obi της δεκαετίας 1920
Παραχώρηση της Μάγδας Καραγιαννιώτου Μυστικού στην Έκθεση



Χειροποίητο βιβλίο της Μαρίας Παπατζέλου


Φωτογραφίες του Everett Kennedy Brown.


Η Μάγδα Καραγιαννιώτου Μυστικού μπροστά στις προθήκες 
με τα χειροποίητα kimono και obi που παραχώρησε στην έκθεση


Η γλύπτρια - ζωγράφος sumie  Ντίνα Αναστασιάδου με την Μάγδα Καραγιαννιώτου Μυστικού

Η Μάγδα Καραγιαννιώτου Μυστικού με τον φωτογράφο Απόστολο Πούγγουρα


Μαγδαληνή Πούγγουρα - Μάγδα Καραγιαννιώτου Μυστικού

H Μάγδα Καραγιαννιώτου Μυστικού με την Ντίνα Αναστασιάδου, γλύπτρια, ζωγράφο sumie - 
την Μαγδαληνή Πούγγουρα, εικαστικό, καλλιτέχνη φωτογράφο & δημοσιογράφο FIJET - 
και την Βούλα Παπατσιφλικιώτη, λογοτέχνη & δημοσιογράφο FIJET